D’Holbach
-
Ateistik materyalizmi ve genelde dine, özel olarak da Hıristiyanlığa yönelik eleştirileriyle, D’Holbach Fransız Aydınlanması’nın klasik filozoflarının en başında gelir. Onu Aydınlanmanın klasik filozoflarının en başına yerleştiren diğer özellikleri ise, evini philosopheların bir toplantı ve tartışma merkezi haline getirerek, Aydınlanmanın hamiliğine soyunması ve bu arada, Aydınlanmadüşüncesinin karakteristik özelliklerini, bu felsefenin bütün belirgin teknik yapılarını en iyi bir biçimde yansıtan, natüralizmi ve materyalizmiyle filozofların birliğini tehdit ederken, Voltaire’i bile “şu lanetli Doğa Sistemi tarif edilemez bir kötülüğe sahip” diye konuşmaya sevk eden Système de la Nature [Doğa Sistemi] adlı eseridir.
Düşüncesi birçok Aydınlanma filozofunda olduğu gibi, bir yönüyle tahripkâr ve negatif, bir yönüyle de kurucu ve pozitif bir boyuttan meydana gelir. D’Holbach’ta bu ikiliği, onun kesinlikle yanlış ve insanlık için zararlı olduğunu düşündüğü dini düşünüş ile materyalizm ve ampirisizmden oluşan doğalcı/bilimsel düşünüş arasındaki karşıtlık temsil eder. Buna göre, din ve teolojideki boş inançların, rahip ve tiranların hâkimiyeti altındaki yoz devletlerde acı ve mutsuzluk içinde bıraktığı insana akılcı bir kurtuluş reçetesi sunan, cehalet, batıl itikat ve önyargılardan kurtulduğu zaman, ona doğa, akıl ve deneyimden oluşan kutsal üçlemenin rehberliği altında refah ve mutluluk vaat eden D’Holbach, tiranlarla rahiplerin tahakkümü altında bulunan cehalet içindeki insanın mevcut durumunu ve kurtuluş yolunu materyalizmin beslediği bir Aydınlanmada bulur.
