Deizmin din karşısındaki başarısı göz kamaştırıcıdır. Böyle deist düşünürler sayesinde din karanlığı bir çok alandan kovuldu, aydınlanma yayıldı. Laikliği, bilimin özgürlüğünü hep deizme borçluyuz. Deizmi de klasik determinizme borçluyuz. Geçmişte dâhi kişiler determinizmi geliştirdiler ve bunun sonuçları büyük devrimler oldu. Karanlıklardan hiç çıkamamış insanlık ilk kez aydınlanmayı yaşadı.
İslam coğrafyasında determinizmi Farabi temsil eder. Fakat Gazali engeli yüzünden ve cahil halkın onu tercih etmesi yüzünden İslam coğrafyasında halife Me'mun devriminden sonra bir tek Atatürk devrimi yaşanabildi. Etkileri de yine cahillik yobazlık yüzünden yeterince yayılamadı.
Deizmin başarısı çok parlak fakat Celaleddin Rumi'nin dediği gibi dün dünde kaldı cancağızım, bugün yeni sözler etmek gerek. Deizm çağının da ötesinde ateizm çağının açılması gerekiyor ama ateistler din karşısında deizmin yakaladığı başarıyı henüz rüyamızda bile göremedik. Bizler henüz sökmeyen şafağın horozlarıyız. Erken öten horozlardan ise insanlar rahatsız oluyorlar.
