Türk Mitolojisinde Kurt
-
TÜRK MİTOLOJİSİNDE KURT
Türk mitolojisi, Türk toplumunun inanmış olduğu mitolojinin genel ifadesidir. Dünyanın dört bir tarafına dağılan Türkler, göçebe yaşam tarzı ile birçok kültür ve medeniyet tanımış ve bunlarla etkileşime geçmişlerdir (Tansü, Güvenç, 2015). Türkler için hayvanlar çok önemli bir yere sahiptir. Hayatlarının her alanında yer vermişlerdir. Türk destanlarında adı geçen hayvanlar, Türk mitolojisinde önemli yere sahiptir (Süheyla Sarıtaş). Özellikle kurdun Türkler için daha da ön plana çıktığı görülmektedir ki nitekim Türklerin bir dişi kurttan türediği yaygın bir efsane olmuştur (Tansü, Güvenç, 2015). Kurt, eski Türklerde bir ongun olarak görülmüştür. Türklerin eski inançlarında ve mitolojilerinde kurtlar kutsal sayılır ve göğe doğru uluyarak Göktanrı’ya dua ettiğine inanılırdı (Yardımcı, 2018). Korku-saygı karışımı duyguların tezahürüyle geniş coğrafyalarda yurt tutan Türklerin hayatında kurt önemli bir hayvandır (Kalafat, 2012). Türklerin gelenek görenek ve töreleri özgürlüğe düşkün bir millet olmaları, çabuk teşkilatlanıp ani ve akıllıca karar verebilme yetenekleri itibariyle Türkleri tarihçileri kurda benzetmişlerdir (Yardımcı, 2018). Kurdun soyunun bir kolu Gökkurt’tan, diğer kolu ise Gökgeyik’ten gelmektedir (Karakurt, 2011). Kurt sürüsünün başında durana Gökkurt denirdi. Bozkurt gökyüzünü temsil ederken Alageyik yeryüzünü temsil etmektedir. Türklerdeki kurt anlayışı birçok Türk destanında yerini almıştır. Bu destanların en önemlileri olan Göktürk, Bozkurt, Yaratılış ve Cengiz Han Destanında Türklerin kurttan türeyişi yer almıştır (Ögel 1989). Göktürk Destanında Türklerin yok olması sırasında kurtlar bu durumu düzeltmiş olarak geçmektedir. Kutsal kurttan 10 erkek çocuk doğmuş ve dışarıdan on kızla evlenerek yüzlük aileyi oluşturmuştur (Ögel 2001). Oğuz Kağan destanında, Oğuz Kağan korkunç bir gergedanı öldürmek için önce bir geyiği sonra da bir ayıyı öldürür. Oğuz Kağan, güçlü atı ile seferlere çıkar. Ona bir bozkurt yol gösterir. Ganimetleri öküz, at ve katırla çekerler (Merdan, 2003). Başkurt Türklerinin efsanelerinde de yol gösterici olarak anılır.
Türkler için asillik ve korkusuzluk vazgeçilmez bir özelliktir. Bu yüzden Türkler bayraklarında otağlarında hatta kılıçlarının kabzalarında dahi motif olarak kurt simgesine yer vermişlerdir (Yardımcı, 2018). Kurt figürünü kayalarda, müzik aletlerinde ve kıyafetlerde desen olarak kullanmışlardır. Çin yıllıklarında kurdun Türkler için bir egemenlik, yiğitlik sembolü olduğu aktarılmaktadır. Bu bilgilere dair ifadeler; “Sancaklarının başına altından kurt başı takarlar. Muhafızlarına, savaşçılarına fu-li (böri) derler. Çin dilinde anlamı kurt demektir. Yani kurttan doğmuşlardır” şeklinde geçmektedir (Çınar, 2018).
Türk mitolojisinde kurt, şifayı da temsil eder. Örneğin, bazı hastalıkların tedavisinde kullandıkları bitkilere börü, kurtboğan ve kurt pençesi gibi adlar vermişlerdir (Kalafat, 2007). Sadece belli bir bölgede kurdun öneminden bahsetmek mümkün değildir. Anadolu dışında Türklerin yaşadığı farklı yerlerde de kurtlar için uğur, şans ve bereket anlamlarına da gelmektedir. Örneğin kurt dişini cebinde taşıyan insana nazar değmez veya kurdun aşık kemiğini taşıyan zengin olur, inancı bu cümledendir (Kalafat, 2007). Sonuç olarak kurt Türk kültüründe tanrı ile bağı kuran, kutsal kabul edilen, güçlü, bozkırın en önemli hayvanı olarak liderliği temsil eden bir hayvan olarak düşünülmüştür (Tansü, Güvenç, 2015).KAYNAKÇA:
Çınar, A.K. (2018). Bozkır Kültür Çevresinde Kurt ve Adlandırması.
Topsakal, Ü.U. ve Topsakal, İ. (2019). Fenomenolojik Bir Çalışma: Türk Kültüründeki Kurt Kültü Üzerine Öğrenci Düşünceleri. Türk Dünyası Sosyal Bilimler Dergisi
Tansü, Y.E. ve Güvenç, B. (2015). Eski Türk Mitolojisinde Hayvan Motifleri Üzerine Düşünceler. Türk Dünyası Araştırmaları Dergisi.
Yardımcı, M. (2018). Türk Halk Edebiyatında Nesir ve Nazım Nesir Karışık Türler. İzmir: Kanyılmaz Matbaacılık.
Sarıtaş, S. Türk Mitolojisinde Hayvanlar (https://acikders.tuba.gov.tr/pluginfile.php/2499/mod_resource/content/2/12. HAFTA.pdf)
Karakurt, D. (2011). Türk Söylence Sözlüğü. (https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/0/00/TurkSoylenceSozlugu.pdf)
Aydın, İ. (2015). Türk Mitolojisinde Kurt- Bozkurt. (https://ekstrembilgi.com/din/turk-mitolojisinde-kurt-bozkurt/)
Güven, M. (2003). Oğuz Kağan Destanı’nda Hayvanlar. Milli Folklor.
Kalafat, Y. (2012). Türk Mitolojisinde Kurt. Ankara: Berikan Yayınları -
Tüm kurtlarda değil ama bozkurtlarda olan özelliklerden birisi bunlarda eş sadakatinin olması. Eşi ölen bir bozkurtun yeni bir eş seçmediği yalnız yaşamaya devam ettiği söyleniyor. Bence bu abartılı galiba ama lider bozkurtun eşi olan asenanın liderin yokluğunda sürü lideri olduğu gözlemlenmiş. Bu asena kavramı Türklerde önemli yer tutuyor. Aynı şekilde hakan olmadığında divana eşi hatun başkanlık edebilirdi.
İlaveten Türkçe, cinsiyet ayrımı içermeyen belli başlı tek dil. Bütün diller az veya çok cinsiyet ayrımı içerir. En yoğun Arapça içerir. Arapçada cinsiyetsiz nesne bile yoktur, nesnelere bile cinsiyet atanır.
Türkleri hep Batı aşkı yaktı. Attila bile Bizans prensesi uğruna canından oldu. İslam dinini de Araplardan Batıya açılım yapma amacıyla aldılar. Avrupaya gidip Gök Tengriye inanın deseler yani etkisi olmaz. Ama İslam dini tam da götürülüp dayatmaya uygun görünüyordu.
İlla müslüman olacaksınız diye de şart yok ey Avrupa. Hristiyan kalacaksanız cizye ödeyeceksiniz. Yani Türkler için bakınca şöyle bu dine biçilmiş kaftan. Giydiler.
Ondan sonra da Türk gelenekleri sona erdi tabii. Kadına peçe takan zihniyete geçtiler.
