phi kardeşimiz başka başlıkta sordu, hem soruya cevap olacağı hem bu konu biraz detay istediği için ve bir başlık olarak daha başkalarına faydalı olacağını düşündüğüm için ayrı başlık açtım.
Linux hakkında bildiğim kadarıyla yazmaya çalışacağım. Belki akışa göre yazı uzayabilir, bilemiyorum ama yazının sonuna kadar okumanızı öneririm.
Başlamadan önce kendimin de geliştirdiği bir dağıtımım var. Dağıtımım tüm dünyaca biliniyor ama ünlü değil. Ancak ünlü olmasını ben istemiyorum, çünkü forum aç, insanlara cevap yetiştir, sorunlarıyla uğraşmak bu yaştan sonra benlik bir iş değil. Lakin özgür yazılım aşkına dağıtım yapmaya devam ediyorum. Dağıtımım hakkında bir ipucu vereyim, eski bilgisayarlar, çöpe atılmaya yüztutmuş bilgisayarlar ve hatta çöpe atılan bilgisayarları yeniden yaşama kavuşturma hedefiyle hafif dağıtım yapıyorum.
ABD'lilerin çöpe attığı bilgisayarlar bu dağıtım sayesinde yeniden yaşama kavuşturulup özellikle Afrikalı, Asyalı ve Latin ülkelerindeki yoksullara gönderiliyor.
Şİmdi gelelim esas konumuza.
Lİnux tek başına linux'u ifade etmez, çünkü linux işletim sisteminin kendisi değil, onun çekirdeğidir. Linux onunla birlikte çalışan araçlarla bir bütündür.
Bu nedenle onunla çalışan araçlara GNU, çekirdeğine de Linux denir. Bir bütünü ifade etmek için de ona GNU/Linux denir.
Zira linux yokken de GNU vardı, ona çekirdek yapılınca saygısızlık olmasın diye GNU/Linux olarak bütünleştirildi. Ancak insanlar daha kolay telaffuz ettiği için kısaca Linux demeye başladılar.
GNU, Afrikada yaşayan gnu adında bir sığır türünü logo olarak aldı. Linux'da linux'u yazan adamı bir penguen ısırdığı için pengueni logo olarak kabul etti.
Buna göre GNU/Linux eşittir=İnek/penguen olarak görüldü.
GNU felsefesi, bir şirkette çalışırken, herkesin yazım özgürlüğü olmalı, kapalı kaynak özgürlüğü yok eder düşüncesiyle özgürlük adına milyar dolarları reteden Richard Stallman tarafından başlatıldı.
https://www.gnu.org/gnu/linux-and-gnu.en.html
O zamanlar henüz linux çekirdeği yazılmamıştı, daha sonra bu gördüğünüz Linus Torvalds adındaki fedakar adam kapalı kaynağa orta parmak göstererek, açık kaynak linux çekirdeğini yazdı.
Richard Stallman ve Linus Torvalds milyar dolarları orta parmaklarıyla iterek, özgür yazılım hareketinin lideri oldular.
Böylece ev kullanıcılarından sunuculara, uzay araçlarına varana kadar herşey linux tabanıyla yapılmaya başlandı.
Öyle ki, şu anda yazmış olduğum efelsefe forumun tasarımı ve logosu bile linux.
Kısaca GNU/Linux'un doğuşu böyledir.
Şimdi geldik linux işletim sisteminin nasıl birşey olduğunu anlatmaya.
Lİnux açık kaynak ve özgür yazılım olduğu için isteyen herkes ona yazılım yapabilir ve dağıtım yaparak kullanıma sunabilir. Bazen benim gibi bir kişi ama genelde topluluk tarafından yapılır. Şu anda faaliyette olan üçyüzün üzerinde çeşitli amaçla kullanılan dağıtım var. Ev kullanıcıları için ortalama yüz kadar dağıtım mevcut.
Dağıtım indirme yerleri alttaki adreslerde bulunur.
https://distrowatch.com/
https://sourceforge.net/
Bu dağıtımların iki üç tanesi dışında hepsi bedavadır. Paralı olanlar ise şirketlere 7/24 hizmet ettiği için paralıdır.
İndirdiğiniz dağıtımı sisteme kurmak sadece 15 dakikanızı alır. 15 dakika sonra linux işletim sistemi karşınızdadır ve artık o size aittir, ne isterseniz onu yaparsınız. Linux dağıtımları genelde kur/kullan felsefesiyle yapılır. Kurduktan sonra herhangibir işlem yapmanıza gerek yoktur. Sürücülere varana kadar herşey kendinde hazır haldedir. İnternette saatlerce sürücü veya başka şeyler aramanıza gerek kalmaz.
İhtiyaç olan temel programların hepsi elinizin altındadır.
Linux'ta yazılımlar kendi deposundan veya GitHub'dan temin edilir. Başka yerlerden yazılım yüklemenize gerek kalmadığı için virüs derdi yoktur.
Antivirüs ile sistemi hantallaştırma veya antivirüse para yağdırma olayı yoktur. Açık kaynak ve kök dizin şifreli olduğu için linux'a virüs giremiyor. Girse bile öküzün trene baktığı gibi bakar. Hadi bir şekilde girdi diyelim, en ufak bir anormallikte sistemin kendisi ona izin vermez. Hemen onu kovar ve kullanıcıyı da uyarır.
Diyelim ki, depo dışında size bir yazılım lazım, kapalı kaynaksa virüs olup olmadığı bilinmiyor. Yine sorun değil, ClamAV adındaki yazılım ile taratarak, onun hallaç pamuğu gibi altından girer üstünden çıkar, en küçük anormal bir noktayı dahi bulur.
Diyelim ki, web tarayıcı ile gezerken takip edilme riski taşıyorsunuz.
Lİnux için yapılan Brave browser ve Firefox bunun önlemini alarak geliştiriliyor.
Bu iki tarayıcıyı DuckDuckGo adlı arama motoru ile kullanırsanız büyük oranda güvendesiniz. GoogleChrome, Opera gibi kapalı kaynak kodlu tarayıcılarla asla güven sağlayamazsınız Hatta Chromium açık kaynak olmasına rağmen pek güvenilir değildir. Debian geliştiricileri Chromium geliştiricilerini her zaman uyarıyor. Bildiğiniz gibi GoogleChrome, Chromium tabanıyla yapılıyor. Yani Google'un kendisine ait.
Bu nedenle Brave ve Firefox ayrıca DuckDuckGo en güvenilir gezintidir.
Linux kullanırken komut bilmeniz gerekmiyor ama bilirseniz hem daha zevkli olur hem daha pratik olur.
Örneğin Windows'ta saatlerce internette ne idği belirsiz paket ara, indir kur falan uğraşmak yerine Linux'ta sadece bu komutu girmenizle saniyeler içinde paket kurulmuş olur.
sudo apt install paket-adı
Anlaşılacağı gibi linux özgürlüktür, kullandığın sistemin tek kontrolu ve hakimi sensin. Senin iraden dışında kimse ona müdahale edemez. Ayrıca sistem veya yazılımlarla ilgili birilerine bağımlı değilsin. Hem sistemin kendisi hem yazılımların tamamı bedava. Üstelik basit bir yazılımcı dahi olsan kendi kullandığın sisteme hiçbir engelle karşılaşmadan kendi yazılımını ekleyebiliyorsun. Hatta sistemdeki mevcut yazılımları kendine göre değiştirebiliyorsun. Daha doğrusu linux kullandığın zaman sonsuz özgürlükle başbaşasın.
Diktatörlüklerin, tek adamlıkların, dayatmaların yaşandığı şu dünyada insanların özgürlüğü yaşadığı tek şey özgür yazılım ve GNU/Linux işletim sistemidir.
Bu özgürlüğü yaşayın. Verdiğim adreslerden bir dağıtım indirin, kurun ve 10 dakika sonra özgür dünyaya adım atın.
Neden linux sorusuna yeterli cevap oldu mu bilmiyorum ama şimdilik bu kadar.